Powiatowy Inspektorat Nadzoru Budowlanego jako samodzielny organ istnieje od 1 stycznia 1999 r. Poprzednio czynności związane z zakresem tej działalności prowadzone były w ramach jednej służby architektonicznej przy Urzędzie Rejonowym.
Zadania i kompetencje organów nadzoru budowlanego, sformułowane w art. 84 Prawa budowlanego, sprowadzają się do działań z zakresu inspekcji i kontroli, tak w zakresie prawidłowości przebiegu procesu budowlanego, jak i utrzymania obiektów budowlanych oraz prowadzenia postępowania wyja- śniającego w przypadku katastrofy budowlanej.
Do zadań nadzoru budowlanego należy w szczególności:
- kontrola zgodności z przepisami prawa budowlanego, projektem budowlanym i warunkami okre- ślonymi w decyzji o pozwoleniu na budowę,
- sprawdzanie posiadania przez osoby pełniące samodzielne funkcje techniczne w budownictwie właściwych uprawnień do pełnienia tych funkcji,
- sprawdzanie dopuszczenia do obrotu i stosowania w budownictwie wyrobów budowlanych,
- badanie przyczyn powstawania katastrof budowlanych,
- współdziałanie z organami kontroli państwowej,
- samowole budowlane, (budowa, rozbiórka, wykonanie robót budowlanych, zmiana sposobu użytkowania bez pozwolenia właściwego organu) – i ich likwidacja i legalizacja,
- wstrzymanie robót budowlanych, wykonywanych bez pozwolenia na budowę lub niezgodnie z pozwoleniem lub przepisami,
- nakaz wykonywania określonych czynności przez inwestora w celu zalegalizowania robót budowlanych, pozwolenie na wznowienie wstrzymanych robót, ale także nakaz rozbiórki obiektu lub jego części w razie niepodporządkowania się wcześniej wydanym nakazom, kontrola utrzymania obiektu budowlanego,
- nakaz usunięcia stwierdzonych w obiekcie budowlanym nieprawidłowości,
- nakaz rozbiórki obiektu nieużytkowanego lub niewykończonego i nie nadającego się do odbudowy, remontu lub wykończenia,
- nakaz opróżnienia budynku grożącego bezpośrednio zawaleniem,
- nakaz usunięcia istniejącego w obiekcie budowlanym zagrożenia,
- przyjęcie zawiadomienia o stanie zagrożenia w obiekcie budowlanym,
- wyjaśnienie przyczyn katastrof budowlanych,
- przyjmowanie zawiadomień o katastrofach budowlanych,
- prowadzenie postępowań w sprawach katastrof budowlanych,
- prowadzenie postępowań wyjaśniających i składanie wniosków o ukaranie z tytułu odpowiedzialności zawodowej w budownictwie,
- nakaz przeprowadzenia kontroli obiektu budowlanego lub jego części, nakładanie kar za niezgodnie z pozwoleniem wykonanie robót budowlanych.
Do właściwości Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego, jako organu I instancji należą również zadania i kompetencje w zakresie:
- przyjmowania zawiadomień o terminie rozpoczęcia budowy,
- przyjmowania zawiadomień o zmianie kierownika budowy i inspektora nadzoru inwestorskiego oraz projektanta sprawującego nadzór autorski,
- wydawania pozwoleń na użytkowanie i przyjmowanie zawiadomień o zakończeniu budowy i zamiarze przystąpienia do użytkowania wybudowanych obiektów.